सुरक्षा पोखरेल
अक्सिजन सजीव प्राणीका लागि अपरिहार्य छ । हाम्रो वरिपरि भएका वातावरणमा पाइने ग्यासहरू मध्ये अक्सिजनको मात्र पनि निकै ठूलो छ । अक्सिजन उत्पादन गर्न बोटबिरुवाको महìवपूर्ण भूमिका हुन्छ । घरभित्र अक्सिजन उत्पादन गर्ने बिरुवाहरू विज्ञानका अनुसार उत्तम हुन्छन् । यिनीहरू घर भित्रै हुर्काउँदा मानसिक शक्ति, उन्मुक्ति र ऊर्जाको स्तर बढाउन मद्दत गर्छ ।
ठूलो सतह क्षेत्रसहितको बोटबिरुवाले अधिक अक्सिजन उत्पादन गर्न सक्छ किनकि यिनीहरूमा रहेको स्टोमाटल उद्घाटनले प्रकाश संश्लेषणको अनुमति दिन्छ । यिनीहरूलाई कार्यालयहरू र घरहरूमा राख्न सकिन्छ । यिनीहरूले हानिकारक प्रदूषकहरू फिल्टर गर्ने र आवश्यक तìव ‘अक्सिजन’ भित्राउने गर्छन् । तीमध्ये केही बिरुवा निम्न प्रकारका छन् ।
स्नेक प्लान्ट
यो सदाबहार तरवार आकारको पातहरूद्वारा चिन्न सकिन्छ जुन ठाडो भएर बढ्छ । सर्प बोटहरू प्रायः घरको सजावटको रूपमा प्रयोग गरिन्छ । किनकि उनीहरू हेर्दा राम्रा हुन्छन् । हेरचाह गर्न सजिलो हुन्छ र बाँच्नका लागि थोरै पानी चाहिन्छ । यी बोटहरू तुलनात्मक रूपमा सुरक्षित मानिन्छ, तर यिनीहरू खानका लागि भने हल्का विषाक्त हुन्छन् । पातहरूमा विष हुन्छ । त्यसैले यस बोटलाई बच्चाहरू र जनावरहरूबाट टाढा राख्नु बुद्धिमानी हुन्छ । दिउँसो अक्सिजन निकाल्ने यो बिरुवाले राति ब्यानजीन, फर्मल्डिहाइड, जाइलिन र टोलिनको साथमा कार्बन डाइअक्साइड ग्रहण गर्छ । यो एक महान् अक्सिजन उत्पादन गर्ने हाउसप्लान्ट हो । यसले वायु प्रदूषक हटाउँछ । यो एलर्जी विरुद्ध पनि प्रभावकारी मानिन्छ । यसलाई कम रेखदेख गरे पुग्छ ।
अरेका पाम
अरेका पामका दर्जनौँ अग्ला, आकर्षक, हड्डीहरू देख्निछन् जुन बाँसजस्तै हुन्छन् । पूर्ण बढेको अरेका पाम घरायसी बिरुवा (हाउस प्लान्ट) एकदम महँगो हुन्छ । त्यसैले तिनीहरू सामान्य रूपमा सानो, ट्याबल बिरुवाहरूको रूपमा खरिद गरिन्छन् । यसले परिपक्व बोटबिरुवाहरूलाई घरभित्रै राख्नका लागि १० वर्षसम्म पूर्ण आयु दिन्छ । सफलतापूर्वक घरभित्र यसलाई बढाउने मुख्य कारक प्रकाशको सही मात्रा हो । यिनीहरूलाई दक्षिण वा पश्चिम–भागबाट उज्ज्वल, अप्रत्यक्ष प्रकाश चाहिन्छ । पातहरू सीधा सूर्यको प्रकाशमा पहेंँलो–हरियो रङमा बदलिन्छन् । यसलाई अक्सिजन उत्पादन गर्ने क्षमताले मूल्यवान् मानिन्छ । यसले फर्मल्डिहाइड, जाइलिन र टोलिनजस्तै हानिकारक प्रदूषकहरू फिल्टर गर्छ ।
पिस लिली
यो बिरुवा हेर्दा निकै सुन्दर देखिन्छ । यसको फूल सेतो हुन्छ भने पात गाढा हरियो र चमकदार हुन्छन् । सुन्दर देखिनुको साथसाथ, यसले स्वच्छ अक्सिजनयुक्त हावा प्रदान गरेर तपाईंको घर सुधार गर्न सक्छ । यो प्रख्यात नासा स्वच्छ वायु अध्ययनको हिस्सा थियो । जहाँ ब्यानजीन र ट्राइक्लोरेथिलीनलाई प्रभावकारी रूपमा हटायो । यी दुई प्रदूषकहरू घर र कार्यालयहरूमा पाइन्छन् । यसको हेरचाह र हुर्काउन सजिलो छ । त्यसैले यो सबैभन्दा लोकप्रिय हाउसप्लान्ट्स हो । यो प्रत्यक्ष सूर्यको किरण बिना बढ्छ भने हावालाई शुद्ध पार्छ ।
विपिङ फिग
यो बिरुवा घर, कार्यालय र आन्तरिक परिदृश्य सजाउनमा लोकप्रिय छ । यिनीहरूसँग एक सुन्दर रूप र बाक्लो, चमकदार गाढा, लामो पोइन्ट पातहरू हुन्छन् । यो एक प्रकारले घरभित्र हुर्कन सक्ने सानो रुख हो । यसलाई पर्याप्त प्रकाश र उचित हेरचाह गरियो भने सामान्य रूपमा बढ्न सजिलो हुन्छ । यो पनि एक शक्तिशाली संयन्त्र हो, जसले हानिकारक प्रदूषकहरू जस्तै ब्यानजीन, फर्मल्डिहाइड र ट्राइक्लोरेथिलीनलाई बाहिर फिल्टर गर्छ ।
प्याथोस
यो प्रजातिका बिरुवा समशीतोष्ण क्षेत्रहरूमा एक लोकप्रिय घरको बगँैचा हो । तर विश्वव्यापी उष्ण क्षेत्र र उपोष्ण क्षेत्रहरूहरूमा प्राकृतिक बनेको छ । पातहरू मुटुको आकारका, किशोर बोटहरूमा पूर्ण हुन्छन् । पोथोस हेरचाह गर्न धेरै सजिलो छ । घरभित्र हावाको गुणस्तर सुधार गर्न यो एक उत्कृष्ट विरुवा हो । यो हावामा हुने फोर्माल्डिहाइड, बेजीन र कार्बन मोनोअक्साइडजस्ता विषाक्त पदार्थ उत्सर्जन गर्नका लागि परिचित छ । यसलाई द्रुत रूपान्तरण दरको कारण अक्सिजनका लागि नम्बर एक इनडोर प्लान्ट मानिन्छ ।
अर्किड
प्रायः उष्ण क्षेत्रमा पाइने यो फूल घर वा कोठामा राखे ठूलो मात्रामा अक्सिजन उत्पादन गरेर रातमा मानिसहरूलाई निदाउन मद्दत गर्छ । सूचीमा भएका अरू थुप्रै बोटजस्तै अर्किडले पनि दिनको समयमा कार्बन डाइअक्साइड लिन्छ र साँझ अक्सिजन निकाल्छ । यसले रातमा अक्सिजन निकाल्छ, जसले गर्दा यसलाई बेडरुमका लागि उत्तम बोटबिरुवा मानिन्छ । बोटको सुन्दर फूलहरूले ठाउँलाई अझ सौन्दर्य बनाउँछ ।
स्पाइडर प्लान्ट
एस्पाइडर बिरुवा बढ्नका लागि सजिलो घरेलु बिरुवामध्ये एक हो । यो पनि सबभन्दा चाखलाग्दो मध्ये एक हो । यसमा लामो र साँघुरा पातहरू हुन्छन् । जुन गुलाबमा पाइन्छन् । यसका बोटलाई उज्यालोदेखि मध्यम प्रकाशको कोठामा राख्नुपर्छ । जुन सबैका लागि आरामदायक तापमान हो । यसलाई हुर्काउन माटो अलि चिसो राख्नुपर्छ । वसन्त र गर्मीमा एक हप्ताको एक पटक पानी पर्याप्त हुन्छ, जाडोमा माटोमा पानी हल्का सुकाउनुपर्छ । यद्यपि स्पाइडर बोट बिरुवाहरूको सूचीमा सबैभन्दा धेरै अक्सिजन उत्पादन गर्ने बोट होइन, तैपनि यो तनाव कम गर्न र उत्पादकत्व वृद्धि गर्नका लागि एक उत्तम वनस्पति हो । स्पाइडर प्लान्ट कार्बन मोनोअक्साइडको मात्र कम गर्न प्रभावकारी छ । जसले थकान कम गर्ने, टाउको दुख्ने, चिसो, घाँटी दुखाइ र फ्लुजस्तो लक्षण कम गर्न सहयोग गर्छ ।
डम्ब क्यान
डाइफेनबाचिया बाह्रमासे जडीबुटी हो । जसको पोइन्ट चमकदार पातहरू हुन्छन् । पातहरू रङमा परिवर्तनशील हुन्छन् । सामान्यतया हरियो प्याजहरू वा क्रिम÷सेतो ब्ल्टचहरू हुन्छन् । यसले घरभित्र हरियाली प्रदान गर्छ र तपाईंको घर को हावा ताजा बनाउन मद्दत गर्छ । यसले कार्बन डाइअक्साइडलाई अवशोषित गर्ने र अक्सिजन छोड्ने गर्छ । यस प्लान्टले घरभित्रको एसीटोन, फोर्माल्डिहाइड, बेजीन र टोलिन सफा गर्छ । यसले घरभित्रको हावाको गुणस्तरमा सुधार गर्छ । यो सर्वश्रेष्ठ कम प्रकाश प्लान्ट हो । यसलाई रेखदेख गर्न सजिलो हुन्छ र यसले सौन्दर्यको एक स्पर्श जोड्छ ।
क्रिसमस क्याक्टस
क्रिसमस क्याक्टस एक धेरै लोकप्रिय हाउस प्लान्ट हो । जब यिनीहरू फुल्छन् । यिनीहरूले गुलाबी, रङ्गीन, ट्यूबलर फूलहरू उत्पादन गर्छन् । धेरै बिरूवाजस्तो नभई, यस क्याक्टसले कार्बन डाइअक्साइड हटाउँछ । यसलाई बेडरुमका लागि उत्कृष्ट बोट मानिन्छ । यसले प्रकाश संश्लेषणको क्रममा अक्सिजन र ग्लुकोज सिर्जना गर्न कार्बन डाइअक्साइडको सक्रिय प्रयोग गर्छ ।
क्रिसन्थेम
उचित हेरचाह र सही प्रकारको माटोको साथ, क्रिसेन्थेममले विभिन्न रङको धेरै सुन्दर खिला उत्पादन गर्न थाल्छ । यी फूलहरूले केवल कोठा उज्यालो बनाउन मात्र सहयोग गर्दैन, घरहरूमा प्रयोग हुने धेरै रसायनको हावा सफा गर्न पनि मद्दत गर्छ । यद्यपि यो अक्सिजन उत्पादन क्षमताको लागि ठ्याक्कै समावेश भएको छैन, तैपनि यो हावाबाट हानिकारक प्रदूषक सफा गर्नका लागि उत्तम बिरुवा हो । गुँडमा धेरै पात हुने भएकोले, अन्य घरका बिरूवाभन्दा क्रिसेन्थेमममा अक्सिजनको उत्पादन उल्लेखनीय रूपमा बढी छ ।
(लेखक कृषि शिक्षणमा आबद्ध हुनुहुन्छ ।)…Gorkha patra