२० मंसिर ,नवलपरासी– नवलपरासीपूर्व देवचुलीका दृष्टिविहीन सौगात वाग्ले स्नातक तहमा डेभलपमेन्ट फाइनान्स अध्ययनरत छन् ।काठमाडौँ विश्वविद्यालय अन्तर्गतको नेशनल कलेजमा डेभलपमेन्ट फाइनान्समा पढ्दै गरेका उनी जन्मदै दृष्टिविहीन हुन् ।पोखराको अमर स्कुलमा एसएलसीसम्मको अध्ययनपूरा गरेपछि उनी उच्च शिक्षा अध्ययनका लागि काठमाडौं गए । अमर स्कुलमा ब्रेललिपी सिकेपछि उनी ३ कक्षामा भर्ना भएका थिए । दृष्टिविहीन भएर पनि उनले आँखा देख्नेहरुसँगै प्रतिष्पर्धा गरे । स्कुलको होस्टेलमा बस्दा भने उनी दृष्टिविहीनहरुसँगै बस्थे । १० कक्षासम्म उनले यसरी नै पढे ।
शुरुमा उनको अलिअलि दृष्टि थियो । त्यसैले प्रगतिनगरको विश्वज्योति स्कुलमा परिवारले नर्सरीमा भर्ना गरिदिए । सामान्य विद्यार्थीसँगै उनी नर्सरीमा पढ्दासम्म कालोपाटीमा चकले लेख्न सक्थे भने कापीमा साइन पेनले लेख्ने गरे ।आँखा नदेखेकै कारण उनी नर्सरीमा चार वर्ष पढे । कक्षा उत्तीर्ण हुन सकेनन् । छोराले आँखा देख्छ कि भनेर उनकी आमाले भैरहवास्थित रणअम्बिका आँखा अस्पतालमा लगिन् ।रणअम्बिका आँखा अस्पतालले पोखराको हिमालयन आई हस्पिटलमा लैजान सुझाव दियो । तर हिमालयन आई हस्पिटलले दृष्टि नखुल्ने बताइपछि भने दृष्टिविहीन विद्यालयको खोजी गर्दै पोखराकै अमर स्कुल पुगिन् आमा सरस्वति वाग्ले । चार वर्षसम्मको नर्सरी कक्षामा पढेका सौगातको अमर स्कुलमा तेजावी विद्यार्थी बन्दै गए ।आँखा नदेखेर चार वर्ष नर्सरीमा पढेकैले गर्दा आफ्नो जग बलियो भएको ठान्छन् । १० कक्षापछि सौगातले ब्रेललिपी छाडिदिए ।
नोबेल एकेडेमीका एक्लो दृष्टिविहीन
एसएलसीपछि उच्च शिक्षा अध्ययनका लागि काठमाडौँ गएका सौगात नोवेल एकेडेमीमा भर्ना भए । नोबेल एकेडेमीमा उनी एक्लो दृष्टिविहीन थिए । उनी दृष्टि भएकाहरुसँगै पढे । उनले ल्याबटपमै लेखेर पढ्न थाले । प्रविधिको प्रयोग गरेर उनले पढाइलाई अगाडि बढाए ।‘म ल्याबटपमा लेखेर पढें,’ उनले भने, ‘मैले ल्याबटपमा लेख्थें, साथीहरु कापीमा लेख्थे ।’ उनका साथीहरु पनि सहयोगी थिए ।‘ठूला बुकहरु मैले देख्न सक्दिनथें । देख्ने साथीहरुलाई पढेर सुनाइदेउ भन्थे । उनीहरुले अडियो रेकर्ड गरिदिन्छन् । मैले सुनेर पढ्छु ।’ सौगातले भने ।
ब्रेल लिपीको पढाइ दृष्टिविहीनका लागि मात्रै हुने उनले बताए । ‘कम्प्युटरमा लेखेको कुरा जोकसैले पनि पढ्न सक्छ, तर ब्रेल लिपी दृष्टिविहीनले मात्रै पढ्न सक्छ,’ उनले भने ।
मिस्टर ब्लाइण्ड रकर
सौगात वाग्ले मिस्टर ब्लाइण्ड रकर पनि हुन् । ब्लाइण्ड रक्सको आयोजनामा सन् २०१९मा भएको प्रतिष्पर्धामा देशभरका ५० जना दृष्टिविहीन प्रतिष्पर्धीलाई उछिनेर उनले ‘मिस्टर ब्लाइण्ड रकर २०१९’ को उपाधि चुमेका थिए ।
यो उपाधिले सौगातलाई समाजमा अझ बढी स्थापित गर्यो । यहि प्लेटफर्मले गर्दा आफू थप स्थापित भएको उनले महशुस गरे । ‘यो उपाधि भन्दा पनि यो प्लटफर्मले गर्दा समाजमा म छु भनेर चिनिन पाएँ,’ उनी गर्व गर्छन् ।
दुई भाइ नै दृष्टिविहीन
सौगातका परिवार शिक्षित छन् । बुवा समाजसेवामा र आमा देवचुलीकै नेपाल माविकी शिक्षिका हुन् । उनका एक दिदी र एउटा भाइ छन् । आमा बुवा र दिदीलाई कुनै समस्या नभए पनि उनीपछिका भाइले पनि आँखा देखेनन् ।
लामो समयको अन्तरालमा जन्मिएको भाइ पनि दृष्टिविहीन भएपछि उनी आफूलाई भाइको अभिभावक सम्झिन्छन् । भाइको जिम्मेवारी पनि आफ्नो काँधमा आएको उनी महशुश गर्छन् ।
जिनले गर्दा दाजुभाइलाई यस्तो समस्या देखिएको उनको बुझाइ छ । ‘पहिलो छोरी भएकाले त्यो समस्या देखिएन । छोरी भनेको एक्स एक्स क्रोमोजोम । छोरा भनेको एक्स वाई क्रोमोजोम भएकाले वाइमा खराब थियो कि,’ उनले भने ।
कोरोना संक्रमणपछि घरमै रहेका उनले भाइलाई अधिकांश समय शिक्षण सिकाइमा मद्दत गर्छन् । उनी भाइ अझै टाठो रहेको बताउँछन् ।
ललितपुरको लगनखेलमा नमुना मच्छिन्द्र स्कुलमा दृष्टिविहीनहरुसँगै पढ्छन् उनका भाइ संसार वाग्ले ।
‘मुख्य कुरा अनुशाशित बनाउनुपर्यो । अध्ययनप्रति लगाव र अनुशाशित भएपछि कुनै समस्या भएन,’ उनी भन्छन् ।
अटाउन नसकेको सेतो छडी
समाजमा हुने घटनाक्रमहरुले पनि सौगातलाई खिन्न बनाउँछ । तपाईंले पानी पोख्दा ‘ए पोखियो’ भन्ने, मैले पानी पोख्दा दृष्टिबिहिन भएर पानी पोख्यो भन्छन् । यस्ता कुराले खिन्न बनाउँछ’, उनी भन्छन् ।
१९ वर्षीय सौगात समाजको दृष्टिकोण अझै पनि बदलिन नसकेकोमा दुःखी छन् । हिड्दा सेतो छडीले समेत स्थान नपाएको महशुश गरेका उनको सेतो छडीलाई ठाउँ दिन राज्यसँग माग गर्छन् । दृष्टि नभएकै कारण आफूले भागेका विगतका पीडाहरु उनी कहिल्यै विर्सिदैनन् ।
नोवेल एकेडेमीमा पढ्दै गर्दा कक्षा ११ को परीक्षा चल्दै थियो । रत्न राज्य कलेजमा परीक्षा केन्द्र थियो । अन्तिम दिन अकाउन्टको परीक्षा थियो, थप गरिएको समय सकिनु १५ मिनेटअघि नै कापी खोसियो । कापी खोसिएकोमा उनलाई खासै पीडा भएन तर यिनीहरुलाई जति समय थपे पनि हुँदैन भन्ने मेडमको शब्दले घोँचिरह्यो ।
कक्षा १२ को परीक्षामा पनि उनले त्यस्तै पीडा भोग्नु पर्यो । आफूभन्दा तल्लो कक्षाको सहयोगी राख्न पाइने भएकाले उनले गोल्डेन गेटका कक्षा ११ का साथीलाई सहयोगी राखे ।
‘पहिलो दिन अंगेजीको परीक्षा थियो । लेख्दै थियौं, ३५ अंकको परीक्षा लेखिसकेको थिएँ । सहयोगीलाई केन्द्राध्यक्षले ११ को सहयोगी राख्न मिल्दैन भन्नुभयो ।
नमिल्ने नै हो भने पनि आज एक दिनलाई दिनुस्, भनेर आग्रह गरें तर मान्नु भएन, निकाल्दिनुभयो । त्यसपछि एक घण्टासम्म रोएँ । सम्झिँदा अहिले पनि मन अमिलो हुन्छ ।’ उनले भने, ‘एक घण्टापछि १० कक्षा पढ्ने सहयोगी पाएँ तर पनि अंग्रेजीमा ए प्लस ल्याएको थिएँ,’ उनले सुनाए । त प्रतिनिधि उदाहरण मात्र हुन्, हिड्दा हिड्दा धेरै ठाउँमा ठोक्किएर स्पात भइसकेको उनी बताउँछन् ।
प्रविधिको साथ
कम्प्युटरमा एनभीडीए (नन भिजुअल डिस्प्ले एक्सिस्) र मोबाइलमा टक ब्याकले सफ्टवेयरले गर्दा दृष्टिविहीनलाई अरु सहयोगीको आवश्यक पर्दैन ।‘तपाईँ कम्प्युटरमा प्रिन्टमा लेख्नुहुन्छ, मैले सुन्छु । तपाईं हेरेर मोबाइल चलाउनुहुन्छ । मसँग सुन्ने सफ्टवेयर हुन्छ । फरक यति हो,’ उनी भन्छन् । एनभीडीए सफ्ट वेयरले फोटो मात्रै ‘रिड’ गर्दैन ।साहित्यमा रुची राख्ने सौगात फुर्सदका बेला लेख रचनाहरु पनि लेख्ने गर्छन् । आजसम्म ७० वटा गजल लेखेको उनले बताए ।
खबर हब