एक नाबालिग किशोरीको जाहेरीका आधारमा कलाकार पल शाह यति बेला जिल्ला प्रहरी कार्यालय, तनहुँको हिरासतमा छन् । उनीविरुद्ध जबरजस्ती करणी र यौन शोषण गरेको आरोप छ । प्रहरी प्रशासनको अनुसन्धानलाई नै प्रभावित गर्ने गरी शाहका समर्थकहरूले कार्यालय परिसरमा हरेक दिनजसो विरोध प्रदर्शन गरिरहेका छन् ।
कुनै क्षेत्रमा पाएको ख्यातिलाई आधार मानेर व्यक्तिविशेषका गलत काममाथि आँखा चिम्लन दबाब दिने पीडक पक्षको हर्कत कसरी न्यायसंगत ठहरिन्छ ? अभियोग लाग्नासाथ व्यक्ति दोषी प्रमाणित भएको हुँदैन । जाहेरी परेपछि त्यसउपर अनुसन्धान गर्नु प्रहरीको काम हो । अभियोग अदालतमा पुगेसँगै कानुन व्यवसायीबाट आफ्नो प्रतिरक्षा गर्ने अधिकार आरोपितमा हुन्छ । दुवै पक्षका बहस–पैरवी र तथ्य–प्रमाणका आधारमा न्यायाधीशले निर्णय सुनाउँछन् । प्रमाणहरूले पुष्टि गरे दोषी र पुष्टि नभए सफाइ अदालतले नै दिलाउँछ । सुरु अदालतको आदेशउपर चित्त नबुझे माथिल्ला अदालतमा जाने अधिकारलाई पनि कसैले खोस्न सक्दैन । यति धैर्य मुद्दाका दुवै पक्षले नराखी सुखै छैन । तर आफैं न्यायकर्ता बनेर मुद्दाको सामान्य प्रक्रियालाई नै अवरोध गर्न खोज्ने रवैयाले न्यायका आधारभूत मान्यता र प्रक्रियामाथि नै खिल्ली उडाइरहेको छ ।
प्रहरीका अनुसार, पछिल्ला ७ महिनामा जबरजस्ती करणीबाट पीडित हुनेमध्ये ११–१८ वर्ष उमेर समूहका बालिका/किशोरीहरूको संख्या कुल पीडितको ५६ प्रतिशत छ । यसले बलात्कारको जोखिममा सबैभन्दा बढी किशोरीहरू रहेको प्रस्ट पार्छ । पीडितले आफ्नै अभिभावकहरूलाई समेत बलात्कारबारे बताउन सकेका हुँदैनन् । थाहा पाएपश्चात् पनि इज्जत जाने र समाजको खिसीटिउरी सहनुपर्ने भयका कारण कानुनी उपचार खोज्नेभन्दा घटनालाई गुपचुप राख्ने अभिभावकहरूको संख्या बढी छ ।
प्रेम र यौनबारे खुलदुली हुनु तर परिपक्व निर्णय क्षमताको अभाव रहनु किशोरकिशोरीको स्वाभाविक विशेषता हो । यसैको फाइदा उठाएर आफन्त, नातेदार, शिक्षक लगायतबाट यौन शोषण खेप्न विशेषतः किशोरीहरू बाध्य छन् । उमेरगत चरित्र र संवेगात्मक अवस्थाका आधारमा किशोरीहरू आफ्नोबारे आफैं परिपक्व निर्णय गर्न असमर्थ हुन्छन् र यौन शोषणमा पर्ने सम्भावना अधिक रहन्छ भनेरै कानुनले १८ वर्ष नपुगेकाको हकमा सहमतिमै यौनसम्पर्क भए पनि जबरजस्ती करणी ठहर्ने प्रावधान राखेको हो । तर कानुनको त्यही प्रावधानलाई ठूलो अवरोध ठानेर नाबालिगको उमेरहद घटाइनुपर्छ भन्ने माग राख्दै सडकदेखि सामाजिक सञ्जालसम्म क्रियाशील हुने युवाहरूले आफूलाई कुन युगका युवाका रुपमा स्थापित गर्न खोजेका छन् ? नाबालिग युवतीको हकमा कानुनले गरेको यो व्यवस्थाप्रति औंला सोझ्याएर त्यसको बर्खिलाफमा उभिने कतिपय स्वनामधन्य महिलाका अभिव्यक्ति झनै निराशाजनक छन् ।
घटना भैसकेपछि मात्र सुरक्षाकर्मीको भूमिका विशेष हुन जाने हो तर समाजमा शोषण, दुर्व्यवहार तथा अन्यायका घटना हुन नदिन सबै व्यक्ति सजग र चेतनशील हुनुपर्छ । यसमा पनि विभिन्न क्षेत्रमा पहिचान बनाएका र ख्याति कमाएकाहरूको सामाजिक उत्तरदायित्व निश्चय नै अरूभन्दा बढी हुने गर्छ । यस्ता व्यक्तिहरूको आचरणले धेरैलाई आकर्षित गरिरहेको हुन्छ । तिनकै बानीबेहोरा पछ्याउन असंख्य प्रशसंकहरू लालायित रहन्छन् । त्यसैले सामान्य मान्छेहरूको भन्दा बढी सकारात्मक भूमिकाको आशा उनीहरूबाट गरिन्छ ।
कलाकारिता क्षेत्रमा नाम कमाएका आरोपित शाहबाट सोही भूमिकाको अपेक्षा गलत ठहरिँदैन । तर उनी अपेक्षाविपरीत नाबालिगमाथि जबरजस्ती करणीको अभियोग झेल्नुपर्ने अवस्थामा आइपुगेका छन् । अनि अभियोगमा भैरहेको अनुसन्धान र कानुनी प्रक्रियालाई प्रभाव पार्ने उनका समर्थकहरूको गतिविधिले समाजमा असामान्य र गैरकानुनी दृष्टान्त पेस गरिरहेको त छँदै छ, साथै यसले न्यायका लागि कानुनी उपचारमा लाग्ने पीडितहरूको पीडालाई झनै चुलीमा पुर्याइरहेको छ ।
सडकदेखि सामाजिक सञ्जालसम्म हरेक व्यक्ति न्यायाधीश बन्न खोजिरहेका छन्, यस्तो गतिविधि बन्द हुनुपर्छ । स्वतन्त्र, निष्पक्ष र प्रभावकारी अनुसन्धान र अभियोजनले नै मुद्दाको न्यायिक निरूपणका लागि मार्गप्रशस्त गर्छ ।kantipurnews